Veiquí ‘na pita nhòrla per la Clara, lu Maime mai per lu pitit Guilhem s’etot. Sauriá brochar qu'aguesse fait coma ‘quela goiata, afè, fòra la crotz de Tolosa, mas bon, i a ‘na limita dins tot, mesma dins ma part de feminitat°. ‘Laidonc un pitit raconta dins la grafia de l’autor dins un prumier temps, perquè aquò compta per la sabor, e, coma legissí dins ‘na revuda d'occitanistes que :

« Nòstra coërença coeréncia es mai que mai ‘quela la de la grafia »

trobaretz après lu tèxte transcript en Lemosin d'auèi.

Lo mo a lo pâto

Diomen, lo damo dau châteu,
En s’en anan à lo prejeiro,
Troubet so pito meitadieiro
Que permenâvo soun troupeu.
« Te creisio toujours ecoulieiro,
Disset-lo, vei-te qui bargeiro ? »

« - Et oui, notro damo, chaz nous
N’io be prou de trabai per tous !
Qu’erio be mo sor lo pus grando
Que gouvernavo lous moutous,
Mas qu’ei me que vaû dins lo lando,
Et lo demôro à la meijou,
Deipei que l’o soun meinajou. »

« - Que me countas-tu qui, mo drollo,
N’io doun gu dau nuveu chaz vous ?
« - Iô dise qu’ai quitta l’ecôlo
Et que remplace lo Cati
Deipei que l’o fa soun piti ! »

« - Malhurouso coum’as-tu dit ?
Qu’ei maû parla. Foulio me dire :
« Mo sor o chata un bebé ! »
Co n’aurio pas chôlia toun be. »

Lo pito se mettet de rire.
« Notro damo, vous parlas bien.
Beleu-be que las lous châten,
Las richardas qu’an de l’argen,
Mas n’autras qu’an lo bourso plâto
Coumo tous lous paubreis paisans,
Nous metten lo mo à lo pâto,
Nous lous chaten pas, nous lous fan ! »

Jean Rebier « LOU TOUPI SABOUROUS » (1946)

La man a la pasta

Dieumenc, la dama dau chasteu,
En s’en anant a la pregiera,
Trobet sa pita meitadièra
Que permenava son tropeu.
« Te creisiá totjorn escolièra,
Disset ‘la, vei-te-quí bargièra ? »

« - E oui, nòstra dama, chaz nos
N’i a ben pron de trabalh per tots !
Qu’eriá be ma sòr la pus granda
Que governava los motons,
Mas qu’es me que vau dins la landa,
E ‘la demora a la meijon,
Despuei que ‘l’a son mainatjon. »

« - Que me contas-tu ‘quí, ma dròlla,
N’i a donc ‘gut dau nuveu chaz vos ?
« - Iò dise qu’ai quitat l’escòla
E que remplace la Cati
Despuei que ‘l’a fach son pitit ! »

« - Malurosa com’ as-tu dit ?
‘Qu’es mau parlat. Faliá me dire :
« Ma sòr a ‘chaptat un bebe ! »
‘Quò n’auriá pas chaulhar ton ben. »

La pita se metet de rire.
« Nòstra dama, vos parlatz be.
Beleu be que ‘las los ‘chapten,
Las richardas qu'an de l’argent,
Mas n’autras qu’am la borsa plata,
Nos los ‘chaptam pas, nos los fam ! »

Jean Rebier

1. Sei sord, completament d'una aurelha.

2. La qualitat daus enregistraments es pas de la melhor, subretot après los passatges d'un mena-bruch l'autre.

3. Mai d'un còp son daus Lemosins e de las Lemosinas « bas », ai ren contra la gent que botan daus « l » pertot mas mon patoes de Charanta es desparrier que 'queu dau Patrick Sebastien².

4. Ai pas pro de vocabulari, mas dau mesma biais, un eissercisi es per far son pro, mesma per la partida leissicala d'una linga. Marchatz comprener.

¹ Per trobar quauquaren, fau intrar quauquaren que fa sens, coma se ditz : limousin, gascon, auvergnat o b'etot provençal, autrament 'natz pas trobar grand-chausa.
² UMOR, per s'espofidar de rire, LOL, :-)

Un pitit torna-z-í Marion, perquè de la gent m'envoiaten lu recueilh entier de las aventuras d'Ambre e dau Arnò.

Coma los champanhons se culhissen mai-que-mai a la darrièra, coma los pelons s’espelissen quante tornan los mes daus morts, los bilhets dau « minjar ‘quò d’aquí » se ‘massan ne'n fonccion dau digada-digadant dau clavier per tapuscrire los bilhets dau ciberquasernet.

Non-pas que passí l'estiu a minjar de la marda, ‘quò non, mas i a ‘na vita per delai l’escran de l’ordinator, d’autant mai que v’autres atz queraque autras chausas de far que me legir vos dire : « minjatz daus melons, de las cirièijas e de la salada ».

Per lu plaser de vos contar ma vita estordissenta de menagier de 40 ans, l'estiu ai chamjat de lojatment per ‘nar me conhar 250 m mai luenh e m’aprueimar entau dau centre de la vila, passat l’ancianna prumièra muralha de la ciutat… tot ‘quò per dire que la gazinièra es pas enquera ‘ribada, que me fau ‘laidonc far sens forn.

Còp-sec, veiquí coma far ‘na forma de pizza dins la padela :

- 75 ml de lach
- 1 uòu
- 150 g de farina
- 10 ml d’òli blanc
- la meitat d’un sachon de levadura chimica
- 50 g de formatge (tipe : grulhère…)
- de la sau, dau pebre.

Boiratz tots los ingredients dins un grand topin. Fasatz chaufar ‘na padela, botatz un bocin de burre e la pasta.
Ajutatz la ganitura avant de far cueire un quart d’ora, fuòc baissat.

La garnitura pòt estre de las granas germadas (iò sabe que ‘las perden entau de la valor nutritiva mas sei pas aprep far de la dietetica mas de la cosina), de las tomatas esbocinadas, de las tomatas cereisas, de las cliaquetas, de las corgetas…

Tant que sei après parlar de las corgetas, ‘l’an balhat ujan, ‘laidonc veiquí quauquas perpausicions per las far :

- copadas ne’n lamela e bonhadas dins un pauc de vinagre de citre. Servi entau mai dau formatge (aquò es miraudiós coma lu parmesan, mas ‘quò-es pas vertadierament un formatge locau).
- cueitvaporisadas e aigadas d’una vinagreta eschalota.
- podetz far de la sopa e perdequè pas la congialar per l’ivern.
- podetz far de la confitura.

Las corgetas rondas siran usada dins ‘n’entrat aisada de far :

Fasetz cueire a la vapor un quart d’ora quatre gròssas corgetas rondas que vos ostaretz lu chapeu (podetz las far bulhir dins de l’aiga salada, dietz minutas, gaire mai per pas la veire esclatar, copatz lu chapeu après).
‘Na vetz cueitas, vidatz las de la granas e de quauques bocin de charn.

Fasetz ‘na sauça bechamèla :
- 40 g de farina
- 50 g de burre
- 100 ml d’aiga freda
- un pauc mens d’un demiei litre de lach
- de la sau, dau pebre

Boiratz la farina e l’aiga freda dau temps que lu lach es mes a chaufar. Avant de le far bulhir, ajutatz la preparacion de farina e tornatz. Salatz, pebratz e laissatz reduire d’aici a aver la consistança voguda. Lu burre es ajutat après, a la fin, per pitits bocins.

Fau boirar ‘quela sauça e las granas, tornar emplir las corgetas. Podetz iò far passar au forn après aver ajutar daus bocins de formatges sos lu chapeu (10 minutas, th5).
Los vegetalians feran aquela sauça sens lu lach, ‘laidonc de l’aiga e sens burre. Coma ‘quò-es pas tan fin, fau pebrar un còp de mai.

‘Queu bilhet es lu prumier desempuèi un bra’e temps, adonc, vau contunhar de pas m’engomejar de tròp. Per ‘chabar, un pauc de legida :

Joseph Delteil, la cuisine paléolithique.
Segur, ‘quò-es pas un libre per cosinar, afe pas coma los autres. N’i a solament quatorze recèptas, mai las proporcions son balhadas sos ‘na fòrma lapidaira, per ‘na setmana ; coma ‘quò per far ‘na comparaison, i a dos mile seissanta nòu recèptas d’una granda qualitat dins un Ginette Mathiot.
‘Queu libre es ‘na convidacion a tornar trobar lu gòst dau minjar, a tot desvirar dins nos sensacions, e aquò dins la simplicitat sans tombar dins l’ascetisme. Los mots son ‘quí per menar l’aiga a la bocha. L’autor parla dau seu libre coma una metòda de cosina « bruta » de la mesma faiçon qu’i a de l’art brut.

[…] a la mòda de la Lucia :

Prendre de las tomatas redondas, las pialar, e las metre dins ‘na topina, sus un fuòc mejan. Laissatz cueire a demiei, mas pas mai, pas pus, aquí es l’art : fau que lu cuer de la tomata siàia enquera crut, dins sa peu tota rosselejada. Las jautas dins lu fuec, lu cuer au fresche. A la fin, ‘na persilhada a l’alh. Servatz, e verstaz tot lu suc per dessur. ‘Quò me fai me ‘pelar Scheherazade. […]

-★-

Francophones, pour lire ce billet dans votre idiome, cliquez ici.

Veiquí l’istòria d’una isla inventada ente la gent viven per ilhs-mesma. Lu montant dau PIB vau qua’iment ren perque los Toambapiks minjan ‘quò-qu’ilhs fan venir, pas mai. I a mesma ‘na fòrma de merchat que la man es pas tan invisible que ‘quò per saber quantben fau produire per que tots e totas siàian aürós e aürosas.

‘Laidonc, ‘quò vai be per los Toambapicks, pensatz-v’autres ? Segur que ‘quò « ‘niriá » be mas los « productors » volen farjar de la diversitat (NDR : e far maitot frutjar los benefices).

Los Toambapiks erian riches, lu-seron-t-ilhs un pauc mai après la venguda dau specialiste dau IMF° ‘pelat per balhar daus conselhs e ‘menar de la diversitat, aquò iò saubretz a la legida dau libre !

L’eisemple balhat dins queu libreton es segur idealisat mas queraque pro per nos far aprueimar dau biais que los « mangles » de l’economia fan pas ‘vançar la machina parrièrament segon la faiçon qu’ilhs son manipulats ; ren de nuòu, mas chascuna de las teorias mesas ne’n òbra es destalhada daus tenents d’aici los abotissaments, contrarament a mantas afirmacions que podem entendre tots los jorns.

Aquò es pas un traitat d’economia, pas ‘na leiçon, solament coma iò ditz lu sostitre « ‘Na faula que sembla p’un brin ‘na ficcion ».

• L’economia daus Toambapiks - Laurent Cordonnier.

• Chas Rason de far

°IMF per los maistres dau Monde = FMI

Francophones, pour lire ce billet dans votre idiome, cliquez ici.

L'associacion Haïkouest enquera 'na vetz perpausa un concors, lu limerò 5, d'aquelas poësias cortas que son los aicós. La tematica ne'n es :

Granier de darrièra, la davalada, la darnièra, l'autona, la sason daus mòrts.

per participar, vos fau farjar, compausar, escrire très (3) aicós d'aici lu dimars 21 de decembre de 2010 e los mandar per corièl aquí :

• haikouest (ad) hotmail (punt) fr

o b'etot per corier postau :

• Haïkouest · 1, rue des Hortensias · 56120 Josselin (france)

De nòtar que los aicós « en langues régionales : breton, occitan, gascon, chti, catalan, gallo etc... » son los benvenguts, segur 'companhats de la revirada en linga francèsa ;-) (aürosadament, podetz  n'estre pas fisicament dins un canton d'una linga e l'usar tot de mesma. Podetz maitot indicar vòstra linga per son pitit nom).

Francophones, pour lire ce billet dans votre idiome, cliquez ici.

• LQR La propagande du quotidien - Hazan (en langue française) chas Rason de far. ‘Queu libre balha lu decodatge de la lenga daus jornalistes, fai la lutz sus la faiçon de lavar los mots per lors far tombar lu sense.
• Auvir 'na presentacion (là-bas)

• Animal Farm - Orwell (« la ferme des animaux » en langue française)
• Escotar Orwell

I a p’uns liams dintra los dos, ai solament envèia de’n parlar.

A la debuta, ‘viá pres de las nòtas quante legiguí « l'invention de la culture hétérosexuelle » dau LG.Tin (►fr), mas dau temps de chamjar de lotjament las esgarí. E per far pus aisat, balhí, afè me desbarrasí dau libre chas ‘n’amija perquè me plaguet gaire, lu libre pas l’amía. Veiquí quauques repapiadís, quauques repròchis desconhats de ma paubra memòria :

• Boiradís dintra « troubadour (►it) » « trouvère (►fr) » e « jongleur (►fr) » dins una nocion pus pròpche dau sègle dietz-e-nòu que la daus escrivans coma Henri-Irénée Marrou (►fr) o Michel Zink (►fr).
• Lu pitit nom de la linga usada per la gent es jamai balhat, entau, lu boiradís dau prumier punt deviá escrire ne’n « roman (►qb)» beleu ? Estonament i a ‘n’autra linga que lu francès dedins ‘queu libre, ‘la es mesma revirada, ‘quò es lu vielh françois ! Marchatz comprener.
• I a solament dos trobadors de nomats, e subretot pas lurs tèxtes (me songe, mas lu remembre de ma memòria trantalha, que Guilhem IX (►en) e Richard Cur de Lion (►fr) ilhs-tot son presents mas nonmàs coma regents). Dins un libre que parla d'amor cortès, ‘quò me sembla un pauc fòrt estranh.
• Los contre-tèxtes daus trobadors son pas balhats, nimai nomats, pas mai que lu tèxte lesbian de Bieris de Roman (►òc). Ne’n mai d’aquò, me sembla qu’una sola femna, Marie de France (►fr), es nomada,  ‘laidonc, las trobaritz, podetz ‘nats las quere alhors.

Entau far es aisat per farjar ‘na teoria ilustrativa de las soás nevrosas (aviá nòtar ‘quò dins l’avant-dire dau seu libre mas coma mas nòtas son perdudas a jamai… Segur que lu ‘niver de las criticas gaias pòt se trobar completament desboitonat per aquò, n’i a p’unas dobtanças ‘quí dessus :p ) subretot quante la gent de l’atge-mejan ‘vian pas consciença d’estre gai o b’etot etero-sessuau°. Per iò dire tot emb-d-una :

Es fòrça aisat de trobar de la doçor a l’eiriçon quante l’atz espelonat.

Vos perpause ‘laidonc de pausar lu libre de l’universitari après se mandarinisar, libre juste bon a se far s’esbaudir ‘quauques badacuòus e s’esjacinar las doas pomaterras bulhidas, mai francilhonas¹, dau grun de mòudre (►fr), lu laissar ‘quí per ‘na fòla furiósa de Marselha², J.Fortin.

Lu libre « l'homosexualité est elle soluble dans le conformisme ? » parla daus gais, afè daus LGBTTTEQ³ sus un mòde interogatiu.

• La prumièra partida, aquela que traça un istoric dau « bandissament per sodomia » es pas la mai bona. D’autres escrigueten la mesma chausa dins daus libres melhors, mas ‘la troba sa plaça dins un libreton de sintèsa. La seconda part desbuta quante fuguet inventat lu mòt « omosessuau » d’aicí nòstra epoca. Segur, aquí maitot d’autres fiten lu mesma trabalh mas beleu gairement jamai sens plaçar los perpaus dins un contèxte de classa*. Aquò chamja tot.
• Lu Fortin, ancian LCR, noveu NPA (►fr), se fai critique daus gais que clapaten de las mans quante Mitterrand fuguet regent (1981) mas que còp-sec se torneten daus biais de l’economia de merchat per captar ‘na clientèla d’arribar (1983).
  
• Eu es fòrça critique maitot dau mitan associatiu que « prenguet la plaça » mai d’una vetz daus vertadiers trabalhors dins lu sector de la santat o dau sociau ; subretot quante los politiques decideten de barrar « economicament » tau o tau sector e que las associacions se trobeten ‘quí per iò far per qua’iment ren. Eu critica pas per condamnar, ‘tencion !
• Sus lu coble maitot, sas interogacions son dubertas, aquò chamja dau marteu associatiu emparisianat, tant dire LGBT-musica01101-chamisèta Ralf-Lauren©.

Nòtas :
° ‘quelas fòrmas d’anacronisme son mai-que-mai presentas dins las oistitipedias, tan  l’occitana ente la gent son mai d’una vetz « occitan » sens iò voler, tan dins la gaia ente mai-d’uns reis, emperors, dictators, artistes son « gai » sens iò saber, emai la nocion moderna dau mòt riscariá de lur estre estrangièra, ilhs que fugueten brutlats-torturats-confessats coma sodomites, res mai.

¹ « francilhon » per la gent de mon canton, lu mai gente dau monde, egau « franchiman » per l’occitanitat de la tiala.

² solament per lu situar sus la carta dau Monde, perquè « À Marseille, on est pas des PD, công! ».

³ LGBTTTEQ = Lesbian, Gai, Bi, Trangenre, Transessuau, Transidentitarís, Eterò-sessuau, apres se pausar de las Questions ; manca ‘quí los consomators de caschiers per lu mau de testa.

* ‘quilhs eisemples son pas balhats dins lu libre :

- Cambacères (►fr) que son chafre eriá « tanta Urlurette », faguet que los celibateris poguèssem estre elegit coma desputat, çò qu’eriá bandit avant. Puèis eu òstet, obludet, enterinet coma fau dire « la supression de la repression de l’omosessualitat entra grandas personas » dins lu Còdi Napoleon mas fuguet un daus initiators dau caier de contraròtle per los obriers.

- avant de dire « sens papier » la gent usavan daus mòts « trabalhors clandestins », sabe pas me, mas me semble que lu trabalhor es pas estat obludat per ren.

(\__/)
(='.'=)
O     O
(")_(")

(')_(')
( ^_^ )
O      O
(")_(")

'Quò es 'na granda decuberta qu'es estada realisada per 'n'equipa de linguïstes americans, equipa menada per Gregory Anderson (►en), regent de l'Institut de las lingas vivantas e de las lingas ne'n dangier.

Me songe que ‘quò es la sason de ne’n parlar un pauc mai d’aqueu libre, Glòria de la Mòrt (►fr), dau Jan dau Melhau.

De’n prumier, lu libre coma libre, per se-mesma es mai-que-bra’e. Sus la cuberta, n’i a un medalhon de carton, tirat d’un‘òbra dau Marc Petit (►fr), que participa plenament a la mesa en scèna de l’escrich ; segur sem pas ‘quí dins un libre per legir dins lu tren.

Los imatges dau Jan-Marc Simeonin (►fr), coma las fotografias de las sculturas dau Marc Petit maitot, envesinats dins l’entremiei daus tèxtes, tant francès que lemosin, envelopan la legida de l’entreten d’una pita brima misteriosa.

Aquò sens obludar de parlar dau papier, fòrt espés, que ‘quò me geinet per legir quauquas vetz, la paur d’abismar lu libre, e, la chausida de la poliça per escrir, que bon, aquò esbela beleu l’eima dau libre, mas, mai d’una vetz, m’entraupí dins totas ‘quelas letras enveschadas, mau-aisadas de legir, e, entau, v’autres trobetz ‘quí la sola critica que farai au libre.

Ne’n defòra dau libre per se-mesma, i a lu tèxte, un entreten dintra un musician, Jan dau Melhau ditz un musicaire, e la Mòrt.
Dins ‘quel eschamge, vesem be que lu tipe fai un pauc Jan-lu-fier mas pas de tròp perquè eu sap que la Mòrt es la sola vertat dins lu monde, e que quante ‘riba un tau momint, fau pas far la babòia ; ‘laidonc, eu trantolha de laus d’aici a crenhenças :

Quante prestiguerem dieu
e que diable s’enseguet
l’i megueres petit verme
p’ita buola de levam
ta signatura ta marca
a z’aguessam vist n’autres
la z-espoutir mai tos dets
dieu l’as tuat lo ciau es voide
e lo diable paubre diable
de risèia de contes…

La Mòrt, ela, lu reconforta dins quauquas’unas de sas chausidas :

Me ses plan de bon’ajuda
m’ofrigueres arpia dent
à mas dau prumier coteu
e lo fusilh lo canon
la miraudia potiron
moleta d’un sole z-uòu
te‘n damandava pas tant
a tota frucha sei verme
sei dins lo poton d’amor
entre bira e conilh
me plase l’i me tener
me plejar de tos sundirs…

‘La pòt iò far, perquè ‘la demora la sola amorosa fidela, totjorn a l’ora. ‘La se permet juscà la fin de lu tornar a sa plaça de servitor. Emai lu musician taschesse de se sauvar ne’n disent que sens la gent vius ‘la a pas mestier d’eisistar, la responsa tomba coma un coperet :

Auriatz tau vuelher viure que me subrevisquessetz

Lu tèxte es pas un tèxte religiós, afè, benleu pas dins una de las religions coma se’n vei dins las mitologias dau libre o b’etot se’n entend dins lu bruch de las ruas, non, es pas nimai un tèxte pagan. Es un tèxte que ven de mai luenh, dins ‘na partida de nòstra « umanitat » que lu Jan dau Melhau es beleu un daus darniers a pòder far entrelusir dins nòstre monde mecanisat, coma un Comès (►fr) dins la banda dessenhada.
Dins lu tèxte trobaretz maitot un fum de referèncias « jandaumelhauescas » coma l’istòria daus sents lemosins : Roc, Pardos, Liunard, lu grand sent Marçau, mai de senta Valeria, o alhors :

Lo papa de Vilanueva en sa glòria d’Einnocent e lo deleri d’Usercha jos sa tiara de papiou.

Veiquí dins ‘quilhs temps de Totssents, un bon libre de legir.

※

E per li tenir companhiá, vos recomande d’escotar « la Passion de Clermont (►fr) » chantat per lu Brice Duisit (►fr) : un tèxte de l’atge-mejan ‘companhat d’una pita musica, leugièra, d’una viela viela a archet. Fòrça agradiu, beleu ‘na puncha de tristum, lu tèxte se ‘resta a la mesa au tombeu. Pas de que far montar la feura de vos jambetas, segur, mas, dins un monde tant mena-bruch, un disc per se pausar.

• Per legir un bocin dau tèxte, fasetz fur vòstra rata per 'queu liam (►òc-fr).
• Francòfones, pour lire un extrait du texte, suivez ce lien (►òc-fr).

Petite question aux chroniqueur-se-s & journalistes de France Culture :

Ne vaudrait-il pas mieux  reconnaitre un talent aux écrivain-e-s, aux artistes en général, de leur vivant ?

Pour vous aider dans la réflexion, lisez donc ce dossier du GRIHL (►fr) consacré à Marcela DELPASTRE.

Totjorn dins l’eidèia d’envidar la gent de far las visitas dau patrimòni culturau dau domeni d’òc, veiquí alora quauquas nòtas sus lu chasteu de Pau. Pòde be surtir de ma Charanta-lemosina, t!

« Febus me fe »

Quante venguet la renaissença, l’instalacion de la cort de Navara ne’n modifiet l’aparença e la fonccion, de chasteu per se desfendre, devenguet meijon d’agradança.
Enric d’Albret i lotja acompanhat de sa femna Margarita D’Engoulaeme¹, mai coneguda sos lu nom de Margarita de Navara², la sòr dau Francès 1er. Ilhs marqueten lu luòc de las lurs inicialas, presentas sus las parets e los plafons. La gent que fagueten daus trabaus per la sega, iò serveten.
Mas ‘quò-es lur pitit-filh que balhet au chasteu lu renom daus jorns d’auèi. Lu futur Enric IV i nasquet lu 13 dau mes de decembre 1553. La renomada d’aqueu rei, breçat goiasson dins ‘na còca de tortuga, lusís sus un chasteu que lu viguet pas frutjar, nimai morir.
Loís-Filipe restauret lu chasteu dins l’eidèia de far se semblar los ideaus de la Revolucion mai ‘quilhs de la monarchia, coma la reconciliacion daus catolics mai daus protestants, e entau ne’n far ‘na residença reiala. Lu chasteu serviguet maitot de preijon dorada a l’emir Abd El-Kader³ quante fuguet vencut per la França dins l’Algeria.

Per lu momint, lu chasteu es un museu nacionau que garda de las òbras dau temps d’Enric IV e de l’epoca de la restauracion dau Loís-Filipe. Tot los ans i a mai de chausas alentorn d’Enric IV.

B. Tremblay (1578-1629). Statua d’Enric IV. Marbre, quilhada davant l’intrada dau chasteu.

D’après Guilhèm Dupré (1576-1643). Statueta de Maria de Medicis.

Sala per durmir dau res de navara. Còca de tortuga, breç suposat d’Enric IV. La decoracion data de l’epoca Restauracion.

Jan Augusta Dominic Ingres (1780-1867). Don Pedrò de Tòleda après bichar l’epèia d’Enric IV.

Francès Bunel. Enric IV se ‘pulha sus la religion per balhar la patz a la França (1590).

Alessandre-Evariste Fragonard (1780-1850). La leiçon d’Enric IV.

Filippo Bellini (~1550-1603). Pertrach de Sixte Quint.

‘Queu papa, a la debuta de son pontificat (1585-1590) ‘viá bandit lu futur Enric IV perquè queu-quí s’eria retractat ne’n 1576 de sa convercion au catolicisme, a la sent Bartolomieu.

※

Nòtas : « Febus me fe », grafia d’una epoca, que la oistitipedià eriá pas ‘ventada, aürosadament, perquè n’i auriá be ‘gut quauquas verjas linguïsticairas per ‘nar lu far s’esmangonhar.

° Son los noms francès (mesma chausa per los noms daus pintres o b’etot daus scultors).
¹ Engoulaeme n’en Parlanjhe, Engoleime per los lemosins, Angoulême en français.
² Es l’autritz de l’Heptameron (►fr).
³ Arabe : عبد القادر ابن محي الدين

• Mai de dessenhs e de pinturas sus lu bilhet originau (►fr) d’ente es tirada ‘quela revirada. Sens obludar de dire, ‘na vetz de mai que la pintura es faita per estre gaitada per de v’rai,  dins la vita vertadièra.
• Un bilhet per saber lu pitit nom de la gent de Pau (►fr).
• Lu sit dau Museu (►fr).

Un pauc coma 'na responsa au bilhet dau Maime (►òc).